Strategie przetrwania Żydów podczas okupacji w Generalnym Gubernatorstwie, 1942-1945
Kierownik projektu: Prof. dr hab. Barbara Engelking
Data rozpoczęcia: 29.09.2014
Data zakończenia: 28.03.2018
Projekt jest nowatorskim, międzynarodowym interdyscyplinarnym projektem badawczym z dziedziny kluczowej dla współczesnej humanistyki. Dotyczy zagadnień rzadko będących przedmiotem badań naukowych, częściej – niestety – wykorzystywanych w publicystyce, nierzadko w sposób uproszczony czy wręcz manipulacyjny. Jego realizacja otwiera pola źródłowe i interpretacyjne pozwalające na realizację długofalowej strategii badawczej zmierzającej do wyczerpującego i reprezentatywnego opisu badanych zjawisk. Da także podstawę do prowadzenia uogólnionych analiz i budowania dalszych, bardziej szczegółowych i wieloaspektowych badań. Znacząco poszerzy bazę źródłową tematu, służąc kolejnym badaczom za podstawę do kolejnych, istotnych prac badawczych.
Grupa polskich i zagranicznych uczonych planuje przeanalizować strategie przetrwania Żydów ukrywających się, od 1942 r., na terenie wybranych powiatów położonych na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Z dostępnej dokumentacji archiwalnej wybrane zostaną informacje zezwalające a identyfikację tak ukrywających się, jak i osób niosących im pomoc (względnie odmawiających im tej pomocy lub też występujących przeciwko nim). Następnie uzyskane dane jednostkowe zostaną połączone z interaktywną mapą zbudowaną w oparciu o system ARC-GIS, która umożliwi wizualizację problemu strategii przetrwania na poziomie wiosek, gmin oraz powiatów. Cały projekt zwieńczy seria publikacji (artykuły, monografie oraz wystąpienia konferencyjne), w języku angielskim i polskim, dotyczących wybranych terenów.
Projekt ma charakter nowatorski – jego celem naukowym jest szczegółowe zbadanie strategii przetrwania Żydów, którzy wiosną i latem 1942 roku uniknęli wywózek do obozów zagłady i zdecydowali się ukryć “po aryjskiej stronie”, wśród Polaków, na terenie kilku wiejskich powiatów w dystryktach Warszawskim, Radomskim, Krakowskim, Lubelskim oraz w Dystrykcie Galicja Generalnego Gubernatorstwa [GG] jak również jednego powiatu z administracji wydzielonej okręgu Białystok. Choć stosunkowo wiele wiadomo o losach Żydów ukrywających się w miastach, o tyle losy i strategie przetrwania Żydów z terenów wiejskich GG pozostają w znacznym stopniu nieznane. Tymczasem nowe materiały archiwalne, które od kilku lat weszły w obieg naukowy, w sposób zasadniczy zmieniają nasze rozumienie losu Żydów ukrywających się od wiosny-lata 1942 r.
Nowatorstwo projektu polega nie tylko na wieloaspektowej analizie niezwykle szerokiego spectrum materiałów archiwalnych, ale również na niespotykanym dotąd oparciu o materiały kartograficzne i ich porównywaniu z materiałem historycznym, wynikami spisów demograficznych, preferencjami wyborczymi (z okresu przedwojennego), etc. Tego rodzaju analiza pozwoli opisać zagadnienie na poziomie mikro, bardzo szczegółowo i wieloaspektowo, stwarzając możliwości dalszych, pogłębionych badań.
