Włodzimierz Wesołowski (1929 – 2020)
21 listopada 2020 roku zmarł w Warszawie Włodzimierz Wesołowski. Przez wiele lat profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. W odleglejszej przeszłości profesor Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i jego Przewodniczący w latach 2002-2005. Członek najważniejszych profesjonalnych instytucji i stowarzyszeń nauk społecznych w Polsce i za granicą. Doktor honoris causa Uniwersytetu Helsińskiego, członek Akademii Europejskiej i Honorowy Członek Zagraniczny Amerykańskiej Akademii Sztuki i Nauki. Wykładowca uczelni polskich i zagranicznych, w tym w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii i USA. W latach 1981–1982 oraz 1990–1991 pracował jako Visiting Scientist w National Institute of Mental Health (Bethesda, Maryland, USA).
Profesor Wesołowski w latach 1970. kierował Zespołem Badań nad Strukturą Społeczną w IFiS PAN i koordynował wiele projektów badawczych. W latach 1974–1980 kontynuując prace dydaktyczne i badawcze, pełnił równocześnie funkcję zastępcy dyrektora ds. naukowych Instytutu Marksizmu-Leninizmu. W późniejszym czasie nadal pracował przez wiele lat w IFiS PAN, a potem także równolegle w Collegium Civitas. Studiował strukturę społeczną w jej relacji do struktur innych, w tym władzy. Jego debaty i polemiki z funkcjonalistycznymi teoriami „zgody” władzy i klas stały się ważnym elementem dorobku zapewniającym Mu miejsce w światowej socjologii. Choć dotyczyły kapitalizmu, mają wartość uniwersalną. Na podstawie swych teoretycznych dociekań w latach 60. ubiegłego wieku zainicjował w Polsce empiryczne badania nad strukturą społeczno-zawodową. Był autorem i redaktorem szeregu książek na temat fundamentalnych problemów struktury społecznej, wydawanych również za granicą przez prestiżowe wydawnictwa. Jego książka Klasy, warstwy i władza (pierwsze wydanie 1964) została przetłumaczona na kilka języków, a wydanie w języku angielskim było wznowione (2008); inna książka Ruchliwość a teoria struktury społecznej (1982, z Bogdanem Machem), także została przetłumaczona na angielski i jest współcześnie cytowana. Ponadto, szereg jego artykułów dotyczących zagadnień klas i warstw społecznych zostało opublikowanych w wiodących czasopismach socjologicznych (niektóre zostały zamieszczone w amerykańskich „readerach” poświęconych nierównościom społecznym). Książka, którą ostatnio współredagował, Strukturalizacja społeczeństwa polskiego: Ewolucja paradygmatu (2018) ukazuje ciągłość badań nad strukturą i ruchliwością społeczną w Polsce. W późniejszym etapie zajął się kwestią elit politycznych. To jednak była ciągłość zainteresowań: wszak władza i struktura społeczna interesowały Go od zawsze. Podejmując kwestię teoretycznych problemów badania elit politycznych, w latach 1990. zajął się wprost socjologią polityki. Zainteresowaniem w kraju cieszą się książki przez Niego redagowane lub współredagowane: Początki parlamentarnej elity (1992), Świat elity politycznej (1995), Polityka i Sejm. Formowanie się elity politycznej (1998), Obciążeni polityką (2004), oraz Koncepcje polityki (2010). Z zagranicznych pozycji trzeba wymienić Postcommunist Elites and Democracy in Eastern Europe (1998, red. wspólnie z J. Higleyem i J. Pakulskim).
Rola i znaczenie Włodzimierza Wesołowskiego są widoczne w tym, że zostały Mu poświęcone dwie książki. Pierwsza to Struktura społeczna i władza (1999, red. A. Jasińska-Kania i K. M. Słomczyński) z wieloma artykułami polskich socjologów. Druga to Power and Social Structure: Essays in Honor of Włodzimierz Wesołowski (1999, red. A. Jasińska-Kania, M. Kohn i K. M. Słomczyński), w której kilkunastu znanych naukowców z różnych części świata oddało mu hołd. Ze względu na swój intelektualny wkład do socjologii, profesor Wesołowski zdobył niezaprzeczalne uznanie międzynarodowe. Należy do najczęściej cytowanych socjologów w Polsce. Profesor Włodzimierz Wesołowski lubił dydaktykę i był świetnym wykładowcą. Był też promotorem wielu prac doktorskich i mentorem badaczy – również tych najmłodszych – kontynuujących jego idee w zakresie teorii i badań empirycznych struktury społecznej, a także polityki. Był wychowawcą wielu pokoleń socjologów.
Czytajmy Jego prace!
K. M. Słomczyński i K. Janicka
