Zamożność, wpływy, poważanie – społecznie cenione dobra oczami polskich wyborców
Seminarium prof. Joanny Kurczewskiej. Wykład wygłosi prof. Mikołaj Cześnik (dyrektor Instytutu Nauk Społecznych, Uniwersytet SWPS) przy współudziale dr Marty Żerkowskiej-Balas i Rafała Miśty.
Żeby otrzymać link do ZOOMa, należy napisać na adres: publicrelations@ifispan.edu.pl
Seminarium odbywa się w ramach cyklu “Lokalne, regionalne, krajowe i ponadnarodowe: cztery spojrzenia na zmianę społeczną i ład społeczny”. Komentatorami będą Michał Kotnarowski (IFiS PAN) i Jarosław Flis (UJ).
Abstrakt: Struktura społeczna polskiego społeczeństwa ulega w ostatnich dekadach dynamicznym zmianom. Można wyróżnić trzy główne ich przyczyny. Po pierwsze, transformacje struktury społecznej w Polsce zachodzą ze względu na Wielką Zmianę (społeczną, gospodarczą, polityczną), dziejącą się w Polsce od 1989 roku (por. Sztompka 2000). Po drugie, zmiany te wyzwalane są przez procesy globalne, takie jak starzenie się demograficzne, pandemia, postęp techniczny i automatyzacja produkcji przemysłowej, związane z tym zmiany na rynku pracy itp. (por. Bendyk 2020). Po trzecie, zmiany te wyzwalane są przez zaplanowane działania (podmiotowe sprawstwo) zbiorowych aktorów społecznych.
Procesy te w Polsce nasiliły się szczególnie po 2015 roku – zwycięskie w tych wyborach PiS świadomie i konsekwentnie prze do przebudowy struktury społeczeństwa polskiego (por. Janicki, Władyka 2017; Gdula 2018). Tym właśnie (potencjalnie zachodzącym) zmianom struktury społecznej poświęcone jest nasze studium. Jego głównym celem jest analiza “skuteczności” wzmiankowanych działań. Punktem wyjścia jest dominująca w dyskursie publicznym teza, że PiS wygrało wybory parlamentarne w 2015 i 2019 roku, ponieważ obiecywało rekonfigurację struktury społecznej, redystrybucję bogactwa, władzy i (społecznego) prestiżu. Stawiamy więc sobie następujące pytania badawcze: czy zapowiedziana i oczekiwana (przez niektórych) “rewolucja” rzeczywiście miała miejsce? Czy w ciągu czterech lat urzędowania PiS dokonało redystrybucji bogactwa, władzy i prestiżu w polskim społeczeństwie? Czy ci, do których ta oferta była przede wszystkim skierowana (czyli osoby nieuprzywilejowane w dostępie do wyżej wymienionych dóbr) uważają, że ich sytuacja w tym zakresie poprawiła się? Czy w cyklu parlamentarnym 2015-2019 poprawili oni swoje pozycje społeczne (tj. dostęp do bogactwa, władzy, prestiżu)?
Głównym (deklarowanym) celem politycznym populistów jest “docenienie” ludu, jego dowartościowanie. Polscy populiści chcą poprawić ich los, chcą dać im wszystko to, co im “złe elity” zabrały i czego nie chcą oddać. Populiści nie dbają wyłącznie o kwestie materialne. Ogłoszają program kompleksowego “docenienia” narodu. Duża część ich politycznego apelu dotyczy społecznie cenionych dóbr. Zgodnie z ich retoryką, zasoby te są w polskim społeczeństwie nierównomiernie (a więc ich zdaniem niesprawiedliwie) rozdzielane. Starają się więc to zmienić. Domagają się równego, a przynajmniej równiejszego dostępu do dóbr ekonomicznych (bogactwa), ale także do władzy (wpływu) i prestiżu (szacunku społecznego). W związku z tym nasze główne pytania badawcze dotyczy “skuteczności” polskich populistów w wypełnianiu obietnic wyborczych i dostarczaniu wyborcom obiecanych dóbr.
Nasza główna hipoteza brzmi: im lepszy (poprawiony w cyklu 2015-2019) dostęp do społecznie cenionych dóbr, tym większe szanse głosowania na populistów (PiS) w 2019 roku. Nasze studium skupia się wyłącznie na jednym aspekcie badanego zjawiska. Jego celem nie jest “obiektywny” pomiar zmian w dystrybucji zamożności, władzy i prestiżu, które (rzekomo) miały miejsce w polskim społeczeństwie w cyklu parlamentarnym 2015-2019. Wręcz przeciwnie, analizujemy jedynie, czy zmiany postrzegane przez obywateli (w zakresie dostępu do społecznie cenionych dóbr) są w jakiś sposób związane z głosowaniem (w wyborach parlamentarnych w 2019 roku).
Nasze analizy pokazują, że PiS w cyklu parlamentarnym 2015-2019 spełnił, przynajmniej połowicznie, swoje obietnice z kampanii wyborczej w 2015 roku: dokonał redystrybucji zamożności, wpływów i poważania. Analiza danych PGSW 2019 przekonuje, że zwiększony w okresie 2015-2019 dostęp do społecznie cenionych dóbr, subiektywnie postrzegany przez obywateli, jest ważnym wyznacznikiem wspierania PiS i głosowania na tę partię.
