Tworzenie przestrzeni biura. Narracje, obrazy, wyobrażenia

Preludium

Kierownik projektu: Mgr Karolina Julia Dudek
Data rozpoczęcia: 05.09.2012
Data zakończenia: 04.03.2015
www→

Celem naukowym projektu jest udokumentowanie i zinterpretowanie procesów tworzenia przestrzeni biura. Według szacunków do końca minionego wieku w biurach zatrudnionych było już ponad 70% pracujących. Doświadczenie pracy w biurze jest zatem jednym z uniwersalnych i powszechnych doświadczeń późnej nowoczesności, i jest to zatem doskonałe uzasadnienie podjęcia antropologicznych badan nad biurami – szczególnie, że takich studiów w Polsce nie ma. Proponowany projekt nie tylko uzupełniłby pewną lukę: w dziedzinie badań nad współczesnymi przestrzeniami i umożliwił refleksję: dotyczącą procesów społecznego wytwarzania wiedzy, ale także byłby odpowiedzią na zgłaszany przez wielu badaczy postulat zwrócenia się: ku współczesności i uprawiania antropologii “we własnym domu”.

Badania mają odpowiedzieć na pytanie: czym są, w jaki sposób są projektowane i jak są odbierane przestrzenie współczesnych biur? Z tak sformułowanego pytania badawczego wynika kilka pytań szczegółowych: do jakich koncepcji przestrzeni odwołują się: ich planiści i wykonawcy? Jak kształt tej przestrzeni jest negocjowany – jakie dyskursy i wyobrażenia kształtują wyobraźnię: oraz negocjacje projektujących i zamawiających? Jak z opowieści powstają projekty i jakie narzędzia są w tym procesie wykorzystywane (zdjęcia, ilustracje graficzne, makiety, projekty 3D)? Jak rozumiane są potrzeby użytkowników? Jakie wartości przypisywane są tworzonym biurom i jakie zadania mają one spełniać? Jak owe przestrzenie postrzegają i zmieniają ich użytkownicy? Jak i jakie doświadczenie przestrzeni ujawnia się: w narracjach o biurze i o pracy?

Będzie to zatem antropologiczne studium nowoczesnych przestrzeni, które ukaże biura z punktu widzenia różnych grup, biorących udział w ich tworzeniu i przekształcaniu. Jednocześnie jest on szansą na zwrócenie uwagi na faktyczne potrzeby użytkowników, na to, jak przestrzenie biur są odbierane, jak są “używane” i jak naznaczają naszą codzienność. Ukaże także jak w przestrzenie wpisywane są instytucje (w rozumieniu nowego instytucjonalizmu).

Zaprojektowanie i zorganizowanie przestrzeni każdego projektu biura wymaga współpracy specjalistów z różnych dziedzin – wykonawców i zamawiających – grup o odmiennych kompetencjach, wyrażających odmiennie swoje pomysły. Celem badań jest analiza tego, jak wiedza z różnych obszarów materializuje się: i przyobleka konkretne kształty, jak specjalistyczne żargony tłumaczone są na język zrozumiały dla wszystkich osób biorących udział w procesie wymyślania i realizowania konkretnych projektów. Studium to wpisywałoby się zatem w obszar socjologii wiedzy i wniosło także wiele, jeśli chodzi o rozumienie procesów społecznego wytwarzania i przetwarzania wiedzy.

Proponowane badania pozwolą spojrzeć w nowy sposób na przestrzenie biur. Do tej pory zajmowano się nimi głównie w kontekście tworzenia wizerunku organizacji i komunikowania wizji, misji i strategii poprzez przestrzeń. Badania nad przestrzenią biur podejmowano także w ramach studiów zorientowanych na poprawę efektywności gospodarowania przestrzenią i zwiększenia efektywności pracowników. W analizach tych uderza “nieobecność ciała”. Doświadczenie przestrzeni jest doświadczeniem zobiektywizowanym, przeliczonym, fizykalnym, paradoksalnie wręcz niezmysłowym, utrwalonym pod widzialną postacią wykresów i tablic. Proponowane badania pozwolą na rekonfigurację dyskursu i umieszczenie w centrum rozważań indywidualnych doświadczeń i narracji. Wskażą też dalsze kierunki badań. Ukażą biuro jako społeczno-kulturowy konstrukt. Proponowane studium pozwoli na zrozumienie tego, jak w przestrzenie wpisywane są instytucje (w rozumieniu nowego instytucjonalizmu). Niezwykle istotny jest zatem także walor krytyczny proponowanego studium. “Zadaniem etnografii – pisał Clifford Geertz (2003: 109) – a w każdym razie jednym z zadań, jest dostarczanie, na wzór sztuki i historii, narracji i scenariuszy zmieniających obiekt naszej uwagi ( … ) które czynią nas widocznymi dla siebie samych”. Ta myśl będzie swego rodzaju mottem dla projektowanych badań.

Integralną częścią projektu (poza publikacjami naukowymi i wystąpieniami na konferencjach) byłaby strona internetowa, która pozwoliłaby na stworzenie multimedialnej prezentacji wyników, a zatem przekroczenie ograniczeń papierowej wersji raportu. Planuję także przygotowanie raportu z badan w formie e-booka, który zostałby udostępniony poprzez stronę internetową. Taki sposób prezentacji ustaleń wypracowanych w toku badań umożliwiłby ich popularyzację i dotarcie do dużej i zróżnicowanej liczby odbiorców. Dzięki tym działaniom wypracowana wiedza mogłaby być dalej wykorzystywana i przetwarzana także przez osoby spoza środowiska naukowego.