Technika i społeczeństwo w PRL. Życie codzienne Warszawa, 18-19 listopada 2015, PAN, Pałac Staszica

Technika stanowi „naturalne” środowisko życia ludzkiego w cywilizacji przemysłowej i postprzemysłowej. Każdego dnia korzystamy z elektryczności, wody z wodociągów, innych dobrodziejstw cywilizacyjnych, takich jak samochody czy jednorazowe maszynki do golenia, preparaty higieniczne i perfumy itd. To technika i technologia umożliwia wzbogacanie naszej rzeczywistości o rozmaite udogodnienia, poprawia jakość życia, zapewnia komfort i wspomaga w chorobie i upiększa nas na co dzień.
Technika jest tak bardzo wpleciona w naszą codzienności, że przestajemy zwracać na nią uwagę – staje się niemal przezroczysta. Jednak gdy coś przestaje działać – zabraknie prądu, zepsuje się samochód lub z kranu przestanie lecieć woda – tę przezroczystą technikę zaczynamy dostrzegać przez pryzmat trudności, niedoboru, dezorganizacji naszej codziennej rutyny i rezygnacji z naszych przyzwyczajeń.
Wiemy, jak irytujące takie usterki mogą być dzisiaj, ale jak odczuwano te braki i jak radzono sobie z nimi na poziomie społecznym i indywidualnym w czasach PRLu? Wówczas technologiczne buble zdawały się być immamentnym elementem systemu a pokonywanie ich wplecione w logikę pokonywania trudów codzienności – majsterkowanie i umiejętność dokonywania samodzielnych napraw decydowało niemalże o przetrwaniu w warunkach gospodarki niedoborów.
Jak, historycznie, zarządzano frustracją wynikającą z niedostępności podstawowych środków technicznych ułatwiających życie – pralek, lodówek, samochodów, czy telewizorów – gdy niedostatki były na porządku dziennym, a zadania produkcji i dystrybucji dóbr urastały do rangi strategicznych i ideowych wyzwań dla rządzących? Okresowe wyłączanie prądu, zapisy na zakupy przedmiotów codziennego użytku służyły nie tylko rozdziałowi limitowanych dóbr, ale jednocześnie stanowiły narzędzie kontrolowania nastrojów i potrzeb społecznych.
Pięcioletnie plany gospodarcze, choć pomyślane jako narzędzie organizacji produkcji, to zawierały też silny element propagandowy. Bazując na narracji wyścigu do dobrobytu musiało jakoś tłumaczyć społeczeństwu chwilowe – a w rzeczywistości trwające przez dekady – braki podstawowych dóbr konsumpcyjnych, w tym tych technologicznych, jak samochody, sprzęt gospodarstwa domowego czy radiowo-telewizyjny. Jakich środków używano w tej propagandzie? Jak jej odbiorcy – konsumenci propagandy – ją przyjmowali, przetwarzali i pozycjonowali w obrazie postrzeganego świata?
Oczywiście istniały w PRL enklawy luksusu związane z technicznymi nowinkami, ale głównie importowanymi z Zachodu. Przepaść dzieląca rozwiązania technologiczne z obu stron „żelaznej kurtyny” wyraźnie dowodziła niedowładu systemu socjalistycznego. Jak z tym obrazem radziła sobie propaganda? W jakim stopniu świadomość istnienia innego, nasyconego nowoczesną techniką świata stymulowało pragnienie zmian w Polsce? Innymi słowy – czy świadomość ta nie sprowadzała się przypadkiem do rozważań: kolorowy telewizor czy socjalizm?
Konsumenci w PRL powszechnie narzekali na niską jakość krajowych produktów przemysłowych i, czasem bezkrytycznie, chwalili towary importowane. Jaki był społeczny odbiór „bubli” i jak radzono sobie z nimi, by mimo wszystko spełniały swoje funkcje? Jak władze państwowe i producenci reagowali na skargi konsumentów?
Punktem wyjścia dla naszych rozważań jest epoka PRL, jednakże wszelkie komparatystyczne studia i historyczne odniesienia są mile widziane. Zapraszamy osoby, które zainteresowane są funkcjonowaniem zdobyczy technicznych w codzienności, czy też konceptualizacją przemian technologicznych. W trakcie konferencji będziemy poszukiwać odpowiedzi również na bardziej ogólne pytania: Jakie przekształcenia stylu życia dokonały się dzięki korzystaniu z technologii? Jak w mediach (w literaturze, filmie, telewizji itd.) prezentowane były wynalazki i zdobycze technologiczne? Jakie narzędzia metodologiczne pozwalają opisać i zinterpretować powiązania życia codziennego i postępu technicznego? Które ze zmian rzeczywistości społecznej powiązane z techniką są uniwersalne, a które historycznie lokalne, krajowe? I dlaczego?
Planujemy przygotowanie publikacji zbiorowej z opracowanymi tekstami wystąpień; pragniemy, by odpowiedzi na postawione pytania na trwałe wzbogaciły wiedzę na temat związków technologii, historii i socjologii życia codziennego w Polsce.
Na zgłoszenia czekamy do 15 września, a decyzję o przyjęciu bądź odrzuceniu przekażemy najpóźniej 1 października 2015 roku.

Opłata konferencyjna wynosi 150 zł dla pracowników naukowych, 75 zł dla doktorantów. Termin płatności do 15 listopada 2015; sposób uiszczenia opłaty konferencyjnej zostanie podany po akceptacji referatu.
Organizatorzy: dr hab. Urszula Jarecka, prof. IFiS PAN, Instytut Filozofii i Socjologii PAN (ujarecka@ifispan.waw.pl) ,dr hab. Sławomir Łotysz, prof. IHN PAN, Instytut Historii Nauki PAN (s.lotysz@gmail.com).
Strona internetowa: https://technikaispoleczenstwowprl.wordpress.com/

Print Friendly, PDF & Email

IFiS PAN

Log In

Create an account
Europejski Sondaż Społeczny | European Social SurveyEuropejski Sondaż Społeczny | European Social Survey