Zakład Socjologii Teoretycznej

Prof. dr hab. Joanna Kurczewska – Kierownik
Dr hab. Hanna Bojar, prof. IFiS PAN
Dr Dariusz Brzeziński

Działalność badawcza Zakładu dotyczy szeroko pojmowanych kwestii teoretycznych w samej socjologii i jej pograniczach. Zainteresowania badawcze obejmują zarówno refleksję nad miejscem klasycznej i współczesnej socjologii wśród innych nauk społecznych i humanistycznych, jak i porównawcze analizy podstawowych pojęć i twierdzeń formułowanych w obrębie tak ważnych dla rozwoju socjologii ogólnej i socjologii szczegółowych perspektyw teoretycznych, jak: różne warianty funkcjonalizmu, teorii konfliktu, teorii interakcjonizmu symbolicznego i teorii wymiany.

Przede wszystkim zainteresowania badaczy ogniskować się będą na próbach formułowania ujęć teoretycznych poszczególnych typów społeczeństw, zwłaszcza społeczeństw industrialnych i postindustrialnych czy nowoczesnych i ponowoczesnych oraz na budowaniu hipotez teoretycznych dotyczących szczególnego typu współczesnych społeczeństw, a mianowicie takich, które odnoszą się do różnych odmian społeczeństwa postkomunistycznego w Europie Środkowej i Wschodniej, a zwłaszcza społeczeństwa polskiego. Ponadto, prócz analiz porównawczych lokalnych odmian społeczeństwa postkomunistycznego, wiele uwagi poświęci się tworzeniu instrumentarium pojęciowego dla budowy regionalnych lub lokalnych modeli zmiany społecznej lub/i ładu społecznego (próba modyfikacji teorii modernizacyjnych poprzez koncentrację na kategorii wschodnioeuropejskiego zacofania cywilizacyjnego).

Wskazana wyżej problematyka badawcza Zakładu stanowi nawiązanie do programu badawczego prof. dr hab. E. Mokrzyckiego „Społeczeństwo postkomunistyczne w perspektywie teoretycznej”. Zainteresowania członków Zakładu teorią społeczną wynikają z przyjęcia określonej koncepcji socjologii teoretycznej, a mianowicie takiej, która ujmuje socjologię bardziej jako złożoną praktykę poznawczą, jako instrument zdobywania i kumulacji wiedzy o społeczeństwie, aniżeli jako abstrakcyjną refleksję nad instrumentarium socjologii jako dyscypliny naukowej.

Najważniejsze więc będą nie tyle historia klasycznych teorii socjologicznych i namysł nad ich obecnymi teoretycznymi modyfikacjami oraz zaprzeczeniami, lecz refleksja nad językiem teoretycznym i przystosowaniem go do nowych doświadczeń społecznych w kontekście analiz osobliwości teoretycznych dyscyplin humanistycznych i metodologii.

Chodzi o to, by dzięki tego rodzaju metarefleksji zrozumieć specyfikę instytucji, wartości i interesów społeczeństw Europy Środkowej i Wschodniej w sytuacji radykalnej rekonstrukcji ustrojowej. W polu uwagi znajdują się następujące kwestie:

  • podstawowe zasady demokracji: zasady negocjacji, zasady pomocniczości i zasady tożsamości narodowej oraz typów dyskursu publicznego;
  • najważniejsze podejścia teoretyczne do zjawiska cywilizacji (zwłaszcza w odniesieniu do określonych typów społeczeństw peryferyjnych);
  • teorie ograniczeń (wewnętrznych i zewnętrznych) społecznego ładu, procesy sterowane i procesy żywiołowe zachodzące zwłaszcza na poziomie mezospołecznym) oraz blokady mentalne zmiany społecznej – na poziomie mezo i makro w warunkach integrującej się Europy;
  • teoretyczne podejścia do terytorialnych uwarunkowań zachowań zbiorowych i orientacji kulturowych (koncepcje przestrzeni społecznej i jej zróżnicowań).

Studia teoretyczne będą ściśle powiązane z interpretacją i reinterpretacją wyników badań terenowych. Badania terenowe, studia teoretyczne i ich reinterpretacja wiodą w kilku kierunkach:

  • teoretyczno-pojęciowym – zastanowienia się nad uzupełnieniami teoretycznych charakterystyk „zmiany społecznej”, „ładu społecznego”, „zacofania społecznego”, „ideologii”, „demokracji”, „odpowiedzialności”, „zaufania” i „ryzyka”;
  • określenia przydatnych teorii społecznych (w szczególności teorii modernizacji, teorii więzi społecznych, teorii legitymizacji);
  • analiz przekształceń społeczeństw Europy Środkowej i Wschodniej z dwóch uzupełniających się perspektyw: tradycji i pamięci oraz w perspektywie utopii prospektywnych i innowacji społecznych i technologicznych;
  • charakterystyk kulturowych i społecznych kontekstów teorii ograniczonej suwerenności przy uwzględnieniu czynnika sąsiedztwa państwa i kultur narodowych oraz procesów integracyjnych regionalnych i w skali kontynentu.
Adres: Instytut Filozofii i Socjologii PAN,
00–330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72, pokój 139
tel. 657–28–98, fax 826–78–23
Print Friendly, PDF & Email
classic-editor-remember:
classic-editor

IFiS PAN

Log In

Create an account
Europejski Sondaż Społeczny | European Social SurveyEuropejski Sondaż Społeczny | European Social Survey