Pożegnaliśmy dzisiaj prof. Hannę Palską

Żegnamy dziś Prof. Hannę Palską, wybitnego socjologa kultury, wspaniałego człowieka.

Hanna Palska związana była z Instytutem Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk od 1993 roku, gdy obroniła pracę doktorską „Nowa inteligencja w Polsce Ludowej. Świat przedstawień
i elementy rzeczywistości”, za którą uzyskała nagrodę Dyrektora IFiS PAN za najlepszy doktorat roku.

To już wtedy – podczas badań nad inteligencją w czasach stalinowskich, poszukiwania ciągłości
i zerwania z etosem inteligenckim przedwojennym oraz poprzez szerokie zainteresowanie badaniami biografii, pamiętników i dzienników, wykuwał się styl socjologii, jaki później Hania uprawiała: socjologii rozumiejącej i socjologii homo eligens – człowieka dokonującego wyborów.

W następnych latach prowadziła badania nad społeczeństwem obywatelskim, stawiając w centrum uwagi inteligencki etos i styl życia, społecznikostwo jako powinność inteligencką oraz samorządność i analizy wpływu historycznie warunkowanych stylów życia na formy zaangażowania obywatelskiego. W tym czasie była współorganizatorem seminarium poświęconego samoorganizacji społeczeństwa polskiego, którego owocem było kilka książek zbiorowych.

W 2003 roku habilitowała się na podstawie pracy zatytułowanej „Bieda i dostatek. O nowych stylach życia w Polsce końca lat dziewięćdziesiątych”. W pracy tej zajmowała się kulturową analizą biografii, z jednej strony „przegranych” procesu transformacji – ludzi żyjących w ubóstwie, z drugiej zaś – „wygranych”, ludzi żyjących w dostatku, dobrze radzących so­bie w nowej rzeczywistości społecznej i ekonomicznej.

Interesowało Ją, dlaczego jednostki podobnie urodzone inaczej radzą sobie w tych samych sytuacjach, próbowała więc zrozumieć sieć skomplikowanych uwarunkowań biograficznych, rodzinnych, psychologicznych. I właśnie „zrozumieć” (po Weberowsku), a nie „wyjaśnić” (po Durkheimowsku) – to podstawowa perspektywa teoretyczna i metodologiczna przez Nią przyjmowana. Pytała o to, jakie cechy kulturowe, system wychowawczy w rodzinie, strategie życia codziennego, ścieżki biograficzne, uwarunkowania psychologiczne skazują ludzi na miejsce na ziemi: dobre i złe, na dobre i złe życie.

W analizach tych sięgała do najlepszych tradycji polskiej szkoły badań nad stylami życia Andrzeja Sicińskiego, która wypracowała własną koncepcję tej kategorii badawczej – łączącej koncepcję „homo eligens” – człowieka dokonującego wyborów w życiu codziennym, oraz metodologię „rozumiejącą”. Hanna Palska była jedną z tych, którzy potrafili wyprowadzać badania nad stylami życia ze swoistej niszy i widzieć w nich niezmiernie istotny element zmieniającej się struktury społecznej, a zarazem nowatorski instrument pozwalający te zmiany badać. Była kontynuatorką polskiej szkoły nad stylami życia w najlepszym sensie.

Dla wielu socjologów i antropologów, szczególnie dla swoich najbliższych współpracowników, była autorytetem w dziedzinie jakościowych badań społecznych. Rozumiała i praktykowała je nie jako zestaw technik czy metod badawczych, ale jako głęboko humanistyczną perspektywę poznawczą. Świat społeczny był dla niej przede wszystkim światem ludzkich doświadczeń, ludzkich spraw i ludzkich trosk – w szczególności tych najtrudniejszych, najbardziej elementarnych i egzystencjalnych. Nie wyobrażała sobie poznania tego świata bez wnikliwej analizy świadectw ludzi, którzy go tworzyli i którzy go przeżywali. Właśnie świadectw, a nie tylko wywiadów, pamiętników czy wspomnień, bo traktowała je niezwykle poważnie. Interpretowała je przy tym uważnie i także bardzo krytycznie, zawsze jednak z właściwą sobie głęboką empatią, życzliwością i zrozumieniem dla różnorodności ludzkiego doświadczenia.

Z tego przekonania i nastawienia zrodził się pomysł archiwizacji danych jakościowych, który od niemal dekady realizujemy w naszym instytucie. Hania wraz z zespołem młodszych badaczy prowadziła wieloletni projekt badawczy, który umożliwił instytucjonalizację tego socjologicznego archiwum – dziś jednego z najważniejszych w kraju i coraz bardziej rozpoznawalnego w Europie. Także tutaj najważniejszą jej motywacją nie było po prostu gromadzenie danych, ale wzmocnienie perspektywy jakościowej, humanistycznej: powracanie do mówionych i pisanych świadectw sprzed lat, stawianie im nowych pytań, poszukiwanie w nich nowych znaczeń, porównywanie z aktualnymi danymi. Wszystko to służyć miało poprawie jakości badań, ich pogłębianiu, ich refleksyjności. Zarazem była zawsze otwarta na rewizję własnych ustaleń. Już wiele lat temu pisała, że każda analiza danych pozostawia „szmat ziemi niczyjej” – znaczeń nieodkrytych, sensów nieodczytanych. Zachęcała, by na tę ziemię powracać, by ją na nowo przemierzać. I w tej aktywności Hania była socjolożką prawdziwie humanistyczną.

Hania Palska była znakomitym badaczem – świetnym socjologiem także dlatego, że była również wspaniałym, wrażliwym człowiekiem, pełnym empatii, troszczącym się o innych, umiejącym opowiadać językiem nauki o tych, którzy najmocniej doświadczają skutków radykalnych zmian społecznych: ludzi ubogich, niepełnosprawnych i zmarginalizowanych. Dzisiaj szczególnie widać, jak bardzo będzie nam brakowało Jej głosu w sprawach publicznych.

Równie serdeczna i uważna była dla swoich współpracowników i uczniów we wszystkich środowiskach naukowych, z którymi była związana. Oprócz naszego Instytutu, związana była także z Instytutem Socjologii na Wydziale Historycznym i Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku oraz z Collegium Civitas, gdzie w latach 2003-2010 pełniła funkcję prorektora do spraw studenckich. Profesor Hanna Palska była nie tylko znakomitą wykładowczynią, opiekunką kilku pokoleń studentów i doktorantów oraz promotorką ich prac naukowych, ale również wspaniałą koleżanką, która całe serce wkładała w opiekę i pomoc młodym pracownikom.

Hania była postacią heroiczną i integralną. Choć przez lata walczyła z ciężką chorobą, ciągle miała wiele planów na przyszłość. Zamierzała intensywnie pracować nad dokończeniem książki poświęconej problematyce awansu chłopskiego do inteligencji w różnych okresach historycznych, która miałaby być odpowiedzią na pytanie jak „szukać pomostu między szeroko rozumianą stratyfikacją społeczną a jednostkowymi zasobami kulturowymi i jednostkową biografią”. Chciała także kontynuować swoją pracę dydaktyczną.

Pozostanie w polskiej socjologii jako wybitny socjolog kultury, badaczka stylów życia, biedy i bogactwa, inteligencji oraz kulturowych wymiarów struktury społecznej. To tematy, w których trudno będzie sobie wyobrazić tekst naukowy bez odwołania do książki czy artykułu prof. Hanny Palskiej.

W naszej pamięci – Jej przyjaciół i współpracowników, Hania pozostanie jako znakomity socjolog kultury i serdeczny, wrażliwy człowiek.

Wiemy, jak bardzo ważna dla Hani była Jej rodzina. Jej bliscy byli stale obecni w Jej codziennych rozmowach. Kiedy przestaliśmy się widywać codziennie, na Facebooku widzieliśmy, jak bardzo kochała swoją wnuczkę i ile Jej poświęcała uwagi.

Przyjmijcie Państwo nasze głębokie wyrazy współczucia oraz słowa wsparcia i otuchy w tych trudnych chwilach.

Żegnaj, Haniu.

Dyrekcja, Rada Naukowa i pracownicy Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk       

Print Friendly, PDF & Email
classic-editor-remember:
block-editor

IFiS PAN

Log In

Create an account
Europejski Sondaż Społeczny | European Social SurveyEuropejski Sondaż Społeczny | European Social Survey