Historia i misja

Instytut Filozofii i Socjologii jest placówką naukowo-badawczą Polskiej Akademii Nauk. Podstawowym celem działania Instytutu jest prowadzenie zaawansowanych badań w zakresie filozofii i socjologii oraz nauk o poznaniu i komunikacji. Oprócz prac o charakterze badawczym Instytut prowadzi działalność edukacyjną oraz wydawniczą. Jednocześnie podejmuje działania popularyzujące naukę.

Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie filozofii  i w zakresie  socjologii.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN powstał w 1956 roku; na fali liberalizacji politycznej do działalności naukowej włączyło się wielu wybitnych filozofów okresu międzywojennego, między innymi Kazimierz Ajdukiewicz i Tadeusz Kotarbiński. Wśród socjologów współtworzących Instytut znaleźli się tacy wybitni uczeni, jak Stanisław i Maria Ossowscy, Józef Chałasiński, Jan Szczepański.

W pierwszym okresie istnienia, w latach 1956–1968, działalność Instytutu obejmowała:

  • w dziedzinie socjologii: socjologię pracy, miasta, wsi, kultury, medycyny oraz metodologię badań socjologicznych,
  • w dziedzinie filozofii: logikę, materializm dialektyczny, teorię poznania, dzieje filozofii średniowiecznej, dzieje nowożytnej filozofii i myśli społecznej, estetykę i religioznawstwo.

W strukturę Instytutu włączono również placówkę opracowującą pełną bibliografię filozofii polskiej. W tym okresie działalności Instytut rozwinął współpracę z innymi instytucjami nauki polskiej poprzez organizację ogólnopolskich seminariów. Wielu jego pracowników naukowych podjęło również pracę na uczelniach wyższych. W latach 1968–1976 Instytut włączył w zakres badań nowe dziedziny: prakseologię, filozofię człowieka oraz filozofię przyrody. Ważną rolę zaczęły odgrywać badania historii filozofii polskiej. W części socjologicznej Instytutu powstał duży zespół realizacji badań terenowych (1971), dysponujący własną ogólnopolską siecią ankieterów.

Struktura zakładów, oparta na tradycyjnych działach socjologii, została uzupełniona zespołami badawczymi powołanymi do badania aktualnych problemów społecznych. W ten sposób powstały między innymi: zakład prognoz społecznych oraz zakład społecznych problemów zdrowotności. Socjologowie koncentrowali się w swych badaniach na przemianach społecznych w Polsce spowodowanych procesami modernizacyjnymi. Na początku lat siedemdziesiątych socjologowie z IFiS PAN coraz częściej łączyli refleksję teoretyczną z systematycznie prowadzonymi badaniami empirycznymi. W Instytucie pracowało bądź było z nim wówczas związanych wielu uczonych o rozmaitych orientacjach teoretycznych. Czyniło to z Instytutu Filozofii i Socjologii wyjątek na tle analogicznych placówek akademickich w krajach tak zwanego obozu socjalistycznego, które na skutek ideologicznej presji zajmowały się naukami społecznymi w bardzo ograniczony sposób.

Wielu uczonych z IFiS PAN zyskało światowe uznanie, o czym świadczą ich prace publikowane w wielu językach oraz tytuły doktora honoris causa renomowanych uniwersytetów zagranicznych. Otrzymali je między innymi: prof. Jan Szczepański (Uniwersytet w Brnie oraz Sorbona w Paryżu), prof. Adam Schaff (Sorbona w Paryżu, Uniwersytet w Nancy i Ann Arbor), prof. Magdalena Sokołowska (Uniwersytet w Helsinkach i Uniwersytet w Siegen), prof. Włodzimierz Wesołowski (Uniwersytet w Helsinkach). Wielu profesorów IFiS PAN zostało zatrudnionych przez uczelnie zagraniczne, na przykład: prof. Bronisław Baczko (Uniwersytet w Genewie), prof. Leszek Kołakowski (All Souls College w Oksfordzie), prof. Andrzej Walicki (Notre Dame University w Notre Dame, USA), doc. Krzysztof Zagórski (Australijski Uniwersytet Narodowy w Canberze, Uniwersytet w Melbourne), prof. Adam Przeworski (New York University). Uczeni ci w większości nadal współpracują z Instytutem.

Na początku lat dziewięćdziesiątych Instytut uległ gruntownym reformom, których celem było przekształcenie go w ośrodek zaawansowanych badań i edukacji. Głęboka transformacja ustrojowa – budowa podstaw demokracji oraz wolnego rynku – stworzyła socjologom związanym z Instytutem niepowtarzalną szansę bezpośredniego badania i analizowania wielkich procesów społecznych. Między innymi w tym celu utworzono w 1991 roku Ośrodek Realizacji Badań Socjologicznych IFiS PAN. Niezależnie od wartości czysto poznawczej, badania te przyczyniły się do współtworzenia nowego społecznego ładu. Badania filozofów związanych z Instytutem koncentrowały się w ostatnich latach na historii oraz problemach teoretycznych, szczególnie z zakresu filozofii nauki, filozofii kultury i filozofii języka. Podejmowano także problematykę metafilozoficzną – badając przekształcenia, jakim ulegają współcześnie tradycyjne kategorie filozoficzne. W tym okresie powstało w Instytucie wiele prac o charakterze syntetycznym, podsumowujących dorobek dwudziestowiecznej filozofii w Polsce i na świecie. Kontynuowano również wieloletnie prace bibliograficzne i edytorskie związane z historią filozofii dawnej.

Print Friendly, PDF & Email
classic-editor-remember:
block-editor

IFiS PAN

Log In

Create an account
Europejski Sondaż Społeczny | European Social SurveyEuropejski Sondaż Społeczny | European Social Survey