Dzieje polskiej psychoanalizy w kontekście kulturowym, literackim, polityczno-społecznym (1900-2013)
Kierownik projektu: Prof. dr hab. Paweł Dybel
Data rozpoczęcia: 03.09.2014
Data zakończenia: 02.09.2019
Na projekt złoży się szereg badań realizowanych przez grupę 35 osób, w tym 19 młodych pracowników naukowych. Badania dotyczyć będą różnorakich wpływów psychoanalizy na polską kulturę, literaturę oraz jej funkcjonowania w różnych środowiskach społecznych. Rekonstruowane będą powikłane biografie i omówiony zostanie dorobek najwybitniejszych psychoanalityków urodzonych na ziemiach polskich. Uwzględniony zostanie wpływ wydarzeń historycznych i czynników politycznych na dramatyczne dzieje nurtu (dwie wojny światowe, antysemickie ideologie, Holokaust, okres rządów komunistycznych itd.).
Dzieje psychoanalizy w Polsce będą rozpatrywane w szerszym kontekście europejskim i światowym, co wynika m.in. stąd, że wielu przedstawicieli nurtu, którzy tworzyli w Polsce jego podstawy, później wyemigrowało za granicę. Przeważająca ich ilość wywodziła się przy tym z wyemancypowanych rodzin żydowskich klasy średniej, które były kulturowo związane z polską tradycją. Te więzi zachowywali oni potem na emigracji, co też będzie dokładniej badane. Duża część wykonawców projektu będzie śledzić te „urwane ścieżki”, często poprzez przeprowadzanie wywiadów ze świadkami dawnych wydarzeń i ich rodzinami rozsianymi po świecie. Jest to bodaj ostatni moment, kiedy można dokonać tego rodzaju rekonstrukcji i wykazać, jak w biografiach i twórczości wielu przedstawicieli nurtu tradycja rodzima splatała się (i splata) z tradycją kultury żydowskiej, austriackiej, niemieckiej, francuskiej, amerykańskiej itd.
W tym ujęciu psychoanaliza będzie traktowana znacznie szerzej niż tylko jako metoda terapii, której podstawowe założenia sformułował Freud na początku dwudziestego wieku. Ani też nawet tylko ze względu na wypracowane przez jej czołowych przedstawicieli teorie ludzkiej psychiki czy teorie kultury. Przede wszystkim będzie traktowana jako nurt, który mając swoje korzenie w Europie Środkowej (a ściślej, w wielonarodowościowej Monarchii Austro-Węgierskiej) w sposób głęboki oddziałał na samoświadomość współczesnych społeczeństw europejskich i amerykańskich. Uwzględniony też zostanie jej ogromny wpływ na nauki humanistyczne, filozofię, literaturę i sztukę dwudziestego wieku.
Głównym efektem badań będzie publikacja 20 pozycji książkowych, wydawanych w przeciągu 5 lat trwania projektu. Kolejność ich wydawania będzie określało kryterium chronologiczne, zgodnie z nim będą też prowadzone badania w ramach projektu. Będą to zarówno pozycje napisane przez jednego autora, prace zbiorowe, zbiory tekstów i tłumaczeń najważniejszych artykułów psychoanalityków polskich.
